Bezpośrednie uderzenie pioruna w obiekt budowlany pozbawiony urządzenia piorunochronnego może spowodować : powstanie pożaru, uszkodzenie pokryć dachowych,wybicie szyb oraz uszkodzenie ścian, zniszczenie instalacji elektrycznej i telekomunikacyjnej wewnątrz obiektu (zniszczenie wszelkiego rodzaju przewodów, gniazd, aparatów przewodów, gniazd, aparatów elektrycznych), zniszczenie wszelkiego rodzaju urządzeń elektrycznych i elektronicznych zainstalowanych w obiekcie. Rozpływający się prąd piorunowy może również być niebezpieczny dla ludzi przebywający wewnątrz lub w sąsiedztwie obiektu budowlanego. 

              Ochronę odgromową obiektów budowlanych i dobór elementów instalacji piorunochronnej należy wykonywać należy zgodnie z PN/E-05003 (arkusze 01,03 i 04) oraz   z PN-IEC 61024-1:2001.                                                                                                   W skład instalacji  piorunochronnej wchodzą:

• zwody przeznaczone do bezpośredniego przejmowania wyładowania atmosferycznego
  
• przewody odprowadzające łączące zwody z przewodami uziemiającymi lub uziomem fundamentowy  
  
• przewody uziemiające łączące przewody odprowadzające z uziomem    
  
• uziomy czyli elementy metalowe lub zespoły tych elementów umieszczone w gruncie i zapewniające z nimi połączenie elektryczne

                                     INSTALACJA NADZIEMNA

      ZWODY-zwodami mogą być przewodzące elementy konstrukcyjne obiektu , tzw. zwody naturalne, lub przewody umieszczone tylko w celach ochrony odgromowej, tzw. zwody sztuczne.
Najmniejszy wymiar znamionowy, najczęściej stosowanego materiału na do ochrony odgromowej, zgodnie z normą PN-IEC 60024-1 wynosi:
        stal ocynkowana - 50 mm²          (co odpowiada średnicy 8 mm )                           Wymiar oka siatki zwodu poziomego zależny jest od przyjętego poziomu ochrony i powinien być zgodny z PN-IEC-61024-1.                                                                                                                                                                      
       PRZEWODY ODPROWADZAJĄCE- podobnie jak w przypadku zwodów ,jako przewody odprowadzające należy wykorzystać przewody naturalne lub przewody sztuczne.
Najmniejszy wymiar znamionowy,najczęściej stosowanego materiału do ochrony odgromowej, zgodnie z normą PN-IEC 60024-1 wynosi:
        stal ocynkowana - 50mm²          (co odpowiada średnicy 8mm)
Średnia odległość pomiędzy przewodami odprowadzającymi zależna jest od założonego poziomy ochrony i powinna być zgodna z PN-IEC-61024-1 i na jej podstawie oblicza się wymaganą ilość przewodów odprowadzających dla obiektu budowlanego.                                                                                                                                             
        PRZEWODY UZIEMIAJĄCE- w części nadziemnej należy chronić przed uszkodzeniem poprzez osłonę do wysokości 1,5 m nad ziemią i głębokości 0,2 m w ziemi ( lub poprzez zastosowanie materiałów o przekrojach większych w porównaniu do przewodów odprowadzających ).
W miejscu połączenia przewodów odprowadzających z uziemiającymi powinny się znajdować zaciski lub studzienki probiercze . Znormalizowane zaciski probiercze należy zainstalować na wysokości 0,3 m do 1,8 m od podłoża.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       INSTALACJA PODZIEMNA

 Zadaniem  u z i o m ó w  jest zapewnienie niskoimpedancyjnej drogi przepływu do ziemi prąd w piorunowych wyładowań doziemnych oraz poprawność działania układów ochrony przepięciowej .
Tworząc układ uziomowy należy ograniczyć występowanie różnic potencjałów pomiędzy poszczególnymi elementami uziomu. Spełnienie tego warunku wymaga tworzenie układu symetrycznego o trwałych i pewnych połączeniach pomiędzy poszczególnymi elementami uziomu. Należy zachować wymagane przepisami odstępy pomiędzy elementami uziomu a kablami dochodzącymi do obiektu, wejściami do obiektu, przejściami dla pieszych itp.
Uziomy do ochrony odgromowej podzielono na typ A i typ B.
- do typu A należą uziomy pionowe oraz poziome (promieniowe)
- do typu B na którego zaliczamy uziomy otokowe, kratowe i fundamentowe
                                                                                                                                                UZIOMY NATURALNE należy wykorzystać w pierwszej kolejności do celów ochrony odgromowej i przeciwprzepięciowej a mogą nimi być ;
- nieizolowane od ziemi podziemne metalowe części chronionych obiektów i  urządzeń
- żelbetowe fundamenty i podziemne części chronionych obiektów( nieizolowane  od ziemi lub zamalowane warstwą przeciwwilgociową)  oraz inne dopuszczone w przepisach.                         Jako uziomy naturalne nie powinny być stosowane;
- kable i rury mające osłony przeciwkorozyjne z materiałow termoplastycznych
- rurociągi metalowe mające wstawki izolacyjne
- ciągi rur metalowych przeznaczonych dla palnych cieczy lub gazów oraz  ogrzewania.
                                                                                                                                                   UZIOMY SZTUCZNE typu A - zalicza się metalowe uziomy poziome np. z bednarki ocynkowanej (w tym promieniowe) oraz uziomy pionowe wbijane (w tym uziomy ukośne) połączone z każdym przewodem odprowadzającym.
Tworząc uziom  typu A urządzenia piorunochronnego należy zastosować dwa elementy składowe, a każdy z nich powinien mieć długość równą:
- L w przypadku poziomych uziomów promieniowych
- 0,5 L w przypadku uziomów pionowych lub ukośnych
Minimalne długości poziomych uziomów L w zależności od przyjętego poziomu ochrony obiektu i zadanej rezystywności gruntu zawierają przepisy.
Do uziomu typu A zaliczany jest również uziom otokowy łączący przewody odprowadzające, jeśli znajduje się w ziemi na odcinku mniejszym niż 80% całej jego długości
Uziomy pionowe należy pogrążać w gruncie w taki sposób, aby ich najniższa część była umieszczona na głębokości nie mniejszej niż 3 m, a najwyższa nie mniej niż 0,5 m pod powierzchnią ziemi. Obecnie, ze względu na opad wód gruntowych, zaleca się, aby najniższa część uziomu pionowego umieszczana była na głębokości 4 m ( np. za pomocą uziomów pionowych składanych L= 3,5 m ).

          UZIOMY SZTUCZNE typu B -zalicza się uziomy otokowe posiadające bezpośredni kontakt z gruntem na całej długości lub według normy PN-EN 62305-3 na długości powyżej 80%,uziomy fundamentowe i kratowe.
W przypadku uziomu otokowego lub fundamentowego należy określić promień r powierzchni objętej uziomem i porównać z minimalną długością L
- jeżeli r jest większe lub równe L, to uziom fundamentowy lub otokowy jest wystarczający
- jeżeli r jest mniejsze od L, to uziom należy uzupełnić dodatkowymi uziomami poziomymi lub pionowymi, z których każdy mieć długość L_dod następującą:
-uziom poziomy L_dod  = L-r
-uziom pionowy L_dod=( L-r )/2
tak dobrane uziomy uzupełniające należy dołączyć do uziomu otokowego we wszystkich miejscach połączeń przewodów odprowadzających
Na odcinkach, gdzie nie można zastosować ciągłego uziomu otokowego dopuszcza się jego przerwanie; w takim przypadku uziom musi być zakończony z każdej strony uziomem pionowym (szpilkowym) o głębokości pogrążenia minimum 3 m. Uziom otokowy należy przyspawać z dwóch stron do uziomu pionowego. Spoinę po oczyszczeniu należy zabezpieczyć farbą antykorozyjną lub lakierem asfaltowym i owinąć szczelnie taśmą "Denso" lub antykorozyjną masą uszczelniającą .                                                                                                                                                                                                                             UZIOM FUNDAMENTOWY- sztuczny jest pewnym rodzajem otoku fundamentowego. Jest on układany w dolnej warstwie ławy fundamentowej, która znajduje się bezpośrednio na gruncie podłoża. Przekrój poprzeczny elementów stalowych nie powinien być mniejszy niż 100 mm² ( np. bednarka 25x 4 mm ). Zapewnienie ochrony antykorozyjnej wymaga otuliny betonowej elementów stalowych o grubości co najmniej 50 mm. Wykonując taki uziom należy uwzględnić następujące zalecenia;
-elementy stalowe nie mogą zmieniać położenia podczas wylewania betonu ( stosować uchwyty wbijane w grunt )
-płaskowniki stalowe należy umieszczać pionowo (dłuższy bok przekroju poprzecznego prostopadły do powierzchni gruntu ) stosując uchwyty co 2-3 m.
Uziom należy umieszczać pod fundamentem zewnętrznych ścian budynku.
W przypadku rozległych uziomów można umieszczać pod fundamentem ścian wewnętrznych lub tworzyć sieć o okach siatki 10 m. Przy łączeniu uziomów w gruncie z uziomem fundamentowych należy uwzględnić wymagania wynikające z różnic potencjałów galwanicznych. 
                                                                                                                                POMIARY REZYSTANCJI UZIEMIEŃ                                                                                                                                                                                         
Pomiar rezystancji (impedancji ) uziemień może być realizowany :
- metodą techniczną, zwaną metodą amperomierza i woltomierza, w której prąd przemienny o stałej wartości przepływa pomiędzy uziomem podlegającym próbie a sondą prądowym i sondą pomiarową napięciową. Przy określaniu sposoby rozmieszczenia elektrod należy przestrzegać zasady aby sonda napięciowa znajdowała się praktycznie poza strefą rozpływu prądu. W większości przypadków uzyskuje się poprawne wyniki rezystancji R_E uziomów skupionych ( zajmujących niewielki obszar np. pionowe, kratowe, krótkie poziome L< 4m)   dla odległości  20 m pomiędzy badanym uziomem a poszczególnymi sondami pomiarowymi.Sondę napięciową należy umieszczać w połowie odległości pomiędzy badanym uziomem a sondą prądową. Norma PN-IEC 60364-6-61 podaje, aby sprawdzić poprawność pomiaru należy wykonać dwa następne przy przesunięciu sondy napięciowej raz o 6 m w kierunku uziomu badanego,a drugi raz o 6 m w kierunku sondy prądowej.Jeżeli wartość mierzonej za każdym razem rezystancji zmienia się nieznacznie to średnią z tych trzech pomiarów można przyjąć jako szukaną wartość pomiarową, w przypadku znacznych różnic pomiary należy powtórzyć przy powiększonej odległości pomiędzy uziomem badanym a sondą prądową.Metoda techniczna nadaje się szczególnie do pomiarów małych rezystancji uziomów, gdy wartość spodziewana jest mniejsza od 2 omów.                                              - metodą kompensacyjną, zwaną także metodą zerowa. Odległości rozmieszczenia elektrod i wymagania są takie same jak przy metodzie technicznej.Metoda kompensacyjna stosowana jest do pomiarów rezystancji uziomu o spodziewanej wartości od kilku do kilkuset omów.

 NAJWIĘKSZE DOPUSZCZALNE WARTOŚCI  rezystancji uziomów instalacji piorunochronnej Rw

- dla uziomów pionowych, pionowych i mieszanych oraz stóp fundamentowych w zależności od rodzaju gruntu ;

• dla gruntu podmokłego, bagiennego, próchnicznego,                                   torfiastego, gliniastego - 10 omów 
  
• dla wszystkich pośrednich rodzajów gruntu -  20 omów
  
• dla gruntu kamienistego skalistego - 40 omów                                     
  

- dla uziomów otokowych i ław fundamentowych :

• dla gruntu podmokłego, bagiennego, próchnicznego,                                   torfiastego, gliniastego -  15 omów  
  
  
• dla wszystkich pośrednich rodzajów gruntu - 30 omów
  
• dla gruntu kamienistego i skalistego - 50 omów                                            

NAJWIĘKSZE DOPUSZCZALNE WARTOŚCI wypadkowe rezystancji instalacji piorunochronnej wszystkich uziomów obiektu Rz

- dla uziomów poziomych, pionowych, stóp i mieszanych oraz stopy fundamentowej w zależności od rodzaju gruntu 

• dla gruntu kamienistego i skalistego - 10 omów
  
• dla pozostałych rodzajów gruntu - 7 omów

- dla uziomów otokowych i ław fundamentowych

• dla gruntu kamienistego i skalistego- 15 omów
  
• dla pozostałych rodzajów gruntu - 10 omów                                               

WSPÓŁCZYNNIKI POPRAWKOWE  Wk 

uwzględniające sezonowe zmiany rezystywności gruntu w ciągu roku dają informację jaką rezystancję może osiągnąć badany uziom. Maksymalną rezystancję uziomu wyznacza się mnożąc wartość pomierzoną Rp przez współczynnik poprawkowy Wk uwzględniający sezonowe zmiany rezystywności gruntu.
                                         R_po= R_p * W_k
Wartości współczynnika W_k

1.pojedynczy uziom poziomy L< 30m  ( głębokości ułożenia od 0,6 do 1 m) dla gruntu w czasie pomiarów:
- suchy    Wk= 1,4
- wilgotny Wk= 2,2
- mokry    Wk= 3,0
2.uziom pionowy L= 2 - 5 m   dla gruntu w czasie pomiarów:
- suchy    Wk= 1,2
- wilgotny Wk= 1,6
- mokry    Wk= 2,0
3.uziom pionowy L > 5m   dla gruntu w czasie pomiarów;
- suchy    Wk= 1,1
- wilgotny Wk= 1,2
- mokry    Wk= 1,3

suchy- w okresie od czerwca do września ( włącznie) z wyjątkiem trzydniowych okresów po długotrwałych opadach
wilgotny- poza okresem zaliczanym do suchego z wyjątkiem trzydniowych okresów po długotrwałych opadach i stopieniu śniegu
mokry- w okresie trzech dni po długotrwałych opadach i stopieniu śniegu.

PROTOKÓŁ POMIAROWY

Protokoły pomiarowe wykonuje się po badaniach:

odbiorczych - po wykonaniu nowej instalacji odgromowej

okresowych - co 5 lat

na żądanie -np. po remoncie instalacji odgromowej

Wykonanie pomiarów rezystancji uziemień wraz z instalacją piorunochronną w obiektach budowlanych zawierających więcej niż jedno odprowadzenie do uziomu w ziemi, dzieli się na dwa główne etapy:
- pomiary rezystancji każdego uziemienia
- pomiary rezystancji każdego przewodu odprowadzającego.

Dane z pomiarów należy zamieścić w kolejno numerowanym protokole pomiarowym , który powinien co najmniej zawierać następujące punkty:                 
1.Pomiary wykonano w warunkach;
a/pogoda w dniu pomiarów; słoneczna/deszczowa/pochmurna
b/pogoda w ostatnich trzech dniach; słoneczna/deszczowa/pochmurna
c/rodzaj gruntu;podmokły/gliniasty/pośredni rodzaj/kamienisty/skalisty
d/grunt w czasie pomiarów;suchy/wilgotny/mokry
2.Zapoznano się z układem instalacji i rodzajem uziomów;
a/instalacja zewnętrzna (przewody odprowadzające) wykonano z ;
bednarki ocynkowanej....[mm]/drutu o średnicy....[mm]
b/instalacja wewnętrzna(przewody uziomowe i wyrównawcze) wykonana z
bednarki ocynkowanej....[mm]/drutu o średnicy....[mm]
c/instalacja w ziemi; uziom otokowy/uziom półotokowy/uziomy poziome/uziomy szpilkowe/ wykonana z bednarki ocynkowanej .....[mm]/drutu o średnicy....[mm]
3.Pomiary wykonano metodą; techniczną/kompensacyjną
4.Dane z pomiarów zamieścić w tabeli zawierającej kolumny
     Lp. liczba porządkowa
     ZK nr i usytuowanie na dołączonym zacisku kontrolnego
     Rp  rezystancja pomierzona
     Wk współczynnik korekcyjny uwzględniający wilgotność gruntu
     Rpo rezystancja pomierzona skorygowana współczynnikiem Wk
                                 Rpo=Rp * Wk
     Rw  największa dopuszczalna rezystancja
     Rwb  największa dopuszczalna rezystancja uwzględniająca błąd pomiarowy                       przyrządu w/g wzoru Rwb=Rw-(Rw*Xb)/100
     gdzie Xb oznacza błąd pomiarowy przyrządu który wynosi +- .....%
      przerwa w obwodzie pomiarowym 
Wyniki pomiarów można uznać za pozytywne jeżeli:
Rpo< Rwb  lub Rpo=Rwb ,<="" Rpo="Rwb" lub=""> korozja przewodów jest mniejsza od 40% oraz w żadnej pozycji ma znaku <="" Rpo="Rwb" lub="">
Na ostatniej stronie (końcowej) stronie protokołu podać typ przyrządu pomiarowego, numer seryjny, oraz datę ważności świadectwa legalizacyjnego 
6.Dokonano oględzin połączeń złączy kontrolnych i innych, zewnętrznego stanu technicznego instalacji ,stopnia skorodowania przewodów, oraz stanu instalacji w ziemi
-instalacja zewnętrzna jest skorodowana w ....%
- instalacja w ziemi jest skorodowana w....%   ............                                     7.Termin następnego badania; miesiąc ,rok
8.Uwagi i zalecenia pokontrolne:
-bez uwag, w każdej pozycji pomiarowej ocena wyników pomiarów jest pozytywna
-ocena wyników pomiarów jest pozytywna z wyjątkiem pozycji wyszczególnionych na stronie uwag i zaleceń
9.Ocena końcowa:
-instalacja i urządzenia nadają się do eksploatacji
-instalacja i urządzenia nie nadają się do eksploatacji z powodów opisanych w zaleceniach pokontrolnych
-instalacja i urządzenia będą zdatne do eksploatacji po usunięciu usterek opisanych z zaleceniach pokontrolnych
10.Imię i nazwisko osoby wykonującej pomiary - nr świadectwa kwalifikacji z  uprawnieniami do prac kontrolno-pomiarowych
11.Imię i nazwisko osoby zatwierdzającej protokół- nr świadectwo kwalifikacji "D"
(należy wybrać lub wpisać odpowiednie dane) 

Wykonanie i opracowanie strony: Marek Sokołowski